“Ai është thjesht një qytetar, që nuk përfaqëson shtetin”. Me buzëqeshje ironike, para një salle të mbushur plot me gazetarë, Vladimir Putin në korrik të 2018-ës foli për të parën herë për kreun e mercenarëve të Wagner, Yevgeny Prigozhin.
Atë ditë në Helsinki, Presidenti rus sapo kishte takuar Donald Trump dhe ai kishte shumë arsye për të qenë në humor të mirë, teksa mohonte përfshirjen në zgjedhjet presidenciale amerikane.
Në krahun tjetër Presidenti amerikan sapo e kishte nderuar duke e quajtur një “konkurrent brilant” dhe sapo kishte thënë se ai u besonte mohimeve të tij “shumë të fuqishme” për ndërhyrjen ruse në zgjedhjet amerikane më shumë sesa raportet e CIA-s.
Kështu, për herë të parë dilte në publik, Cari i ri, i quajtur Yevgeny Prigozhin.
Ish-kuzhinieri dhe pronari i njohur i restoranteve në Shën Petersburg, i cili akuzohej për menaxhimin e një ekipi hakerësh, të cilët kishin punuar shumë për të denigruar Hillary Clinton gjatë garës së saj presidenciale përballë Trump.
“Ai nuk përfaqëson shtetin rus”, përsëriti sërish kreu i Kremlinit, duke folur për mikun e tij të vjetër, i cili në Rusi njihej si “kuzhinieri i Putinit”, pasi zotëronte një kompani kateringu që i shërbente pallatit presidencial.
“Është një çështje private që nuk na përket neve. E dini, ka shumë njerëz, si Soros, që përzihen kudo. Por është pozicioni i një individi të vetëm. Vetëm kaq”, shtonte më tej Putin.
Pesë vjet më vonë, ne e kemi ende të freskët atë shprehje tipike të KGB-së, me Putin që donte të mohonte çdo përfshirje të Kremlinit në punët e brendshme të SHBA-ve.
Prigozhin u kthye në një qytetar privat. Njeriu që grumbulloi një pasuri në mensat e shkollave dhe ushtrisë, i cili zotëron restorantet e Petersburgut ku Putin darkonte me udhëheqës të huaj, ka përjetuar një rritje të paprecedentë gjatë vitit të kaluar.
Krijesa e tij, milicia mercenare e grupit Wagner, nuk ka qenë asnjëherë ndërmarrje private. Prigozhin e modeloi atë në Blackwater, agjencia e diskutueshme që trajtonte sigurinë në Irak në emër të Departamentit të Shtetit të SHBA. Me një këmbë në institucione dhe një tjetër jashtë, sepse fjala mercenar është gjithmonë turp. Në Siri, Wagner ishte i paçmuar për Putinin, sepse prania e tij, e menaxhuar dhe e koordinuar nga GRU dhe Ministria e Mbrojtjes, i lejoi Kremlinit të luante me numrat duke mohuar shkallën e humbjeve ruse të dislokuara për të mbrojtur regjimin e Asadit. Kur vdesin, mercenarët nuk janë fëmijët e askujt.
Por Operacioni Special Ushtarak dhe rezistenca e papritur e Ukrainës i përmbysën këto trillime. Prigozhin dhe Wagner-ët e tij u gjendën në një pozitë të vështirë. Në nivel zyrtar, ato nuk ekzistojnë, edhe nëse në muajt e fundit Duma ka miratuar disa ligje që e bëjnë më të lehtë rekrutimin duke tërhequr nga burgjet dhe objektet e tjera, siç është shtrirja e ligjit për censurën edhe në milicitë private, që i mbron ata nga denoncimi i krimeve të kryera në front kundër popullatës civile. Por në të njëjtën kohë, njerëzit e tij po mbajnë peshën e luftës në front, me humbje dhe pakënaqësi gjithnjë e më të dukshme.
Nuk duhej të shkonte kështu, nuk duhej të bëhej një konflikt i gjatë. Në fund, gjithçka përfundon në këtë mënyrë. Prigozhin nuk është një politikan që di kur të heshtë. Ai vjen nga rruga. Ai ishte 20 vjeç kur u dënua me 13 vjet burg në Leningradin e atëhershëm. Pasi kreu 9 vite dënim, në vitin 1990 ai ngriti një stendë hot dog-ësh me njerkun e tij me të cilin bëri rublat e para. Më pas ai hyri në kazino, një zinxhir dyqanesh ushqimore dhe më në fund hapi restorantin e tij të parë, “Dogana e Vjetër”. Pastaj një varkë lumi u shndërrua në një vend takimi luksoz, «New Island».
Putini çoi atje për të drekuar presidentin francez Shirak, presidentin amerikan Bush dhe presidentin japonez Mori. Nga ajo pjesëmarrje lindi vazhdimi i historisë, fabrika e trolleve online dhe grupi privat Wagner i punësuar për aksione “të pista” në Siri, Libi, Republikën e Afrikës Qendrore dhe Ukrainë. Një personazh i tillë, më i rehatshëm në xhaketën ushtarake sesa xhaketën sportive, është e vështirë të mbahet larg dhe nën kontroll. Shtoni pastaj edhe megalomaninë.
Në fillim të prillit të kaluar, kur u bë e qartë se Operacioni Ushtarak Special nuk ishte sigurisht një marshim triumfal, ai sulmoi drejtpërdrejt Dmitry Peskov, zëdhënësin e Putinit. “Le të ndalojmë së theksuari komentet e dyshimta të kësaj figure”, shkroi shefi i Wagner në kanalin e tij Telegram. Rastësisht, dhjetë ditë më vonë, ndërsa Kremlini mbuloi praninë e Ëagnerit në Ukrainë, Prigozhin, i cili kishte kaluar vite duke mohuar çdo lidhje me grupin mercenar u fotografua me ushtarët e tij, i veshur me kamuflazh në Donbass, pranë një deputeti shumë besnik të Putinit. Vetëm për ta bërë mesazhin më të qartë. Që atëherë, çdo ditë një sulm ndaj udhëheqjes së Forcave të Armatosura dhe ndaj Ministrit të Mbrojtjes Sergej Shoigu. “I paaftë, burokrat, i paaftë”, ka qenë refreni i Prigozhin gjatë këtyre muajve. “Fajtor për tradhti të lartë sepse nuk dërgojnë municion të mjaftueshëm”, shprehej ai, deri në atë pikë sa mediat shtetërore kanë marrë udhëzime nga lart për të mos ia publikuar deklaratat.
Por fronti i brendshëm nuk është i mjaftueshëm për ata që ndoshta duan të paraqesin veten si lider të partisë së armikut, skajit ultra-nacionalist që ka një ndikim të tillë në Rusi dhe ende i mungon një figurë në të cilën mund të identifikohen. Prigozhin gjithashtu merret me politikën e jashtme. Në mënyrën e tij, natyrisht. “Ne nuk jemi aspak të vetëdijshëm se çfarë po ndodh me krizën e emigrantëve dhe nuk merremi me të. Ne jemi të përfshirë në biznesin tonë. Pra, mund të themi me siguri vetëm një gjë: Guido Crosetto është një budalla dhe budalla absolut, sepse ju duhet të dukeni më pak të ndyrë përreth jush, dhe në vend të kësaj të merreni me problemet tuaja”.
Ky është përkthimi fjalë për fjalë i fjalëve kushtuar ministrit italian të mbrojtjes dhe nuk duhet të jetë befasi. Diplomacia nuk është një art i praktikuar nga shefi i Wagner. Më 24 nëntor të vitit të kaluar, në përgjigje të kërkesës së Parlamentit të BE-së që grupi Wagner të përfshihej në listën e organizatave terroriste të Bashkimit Evropian, ai tregoi një kuti violine që përmbante një çekiç dhe gjurmë gjaku si “dhuratë” për deputetët evropianë. Dyshohet se arma ishte ajo me të cilën u masakrua një mercenar dezertues, një ekzekutim i treguar në një video që ka ngjallur tmerr në mbarë botën.
Pikërisht këto teprime dhe figura e rëndë e themeluesit, duket se janë në origjinën e forcimit të Wagner-it dhe pesëdhjetë mijë burrave që ai pretendon se ka dërguar në vijën e frontit në Ukrainë, aq sa dje nisën rebelimin ndaj vetë Kremlinit.
Shëmbëlltyra e Prigozhinit kishte nisur të merrte një prirje rënëse kohët e fundit dhe shpërthimi i tij kundër Moskës në rast dështimi ishte diçka që pritej.
