Çerek shekulli më parë, në mes të luftës në Kosovë dhe pas saj, figura të larta ndërkombëtare ndërtuan një shteg drejt derës së Hashim Thaçit, komandantit të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, i cili më vonë do të bëhej politikani më i shquar i vendit.
Javën e kaluar, megjithatë, Thaçi, i cili shërbeu si kryeministër dhe president i Kosovës, u paraqit në bankën e të akuzuarve të një gjykate të Hagës së bashku me tre kolegë të shquar, të gjithë të akuzuar për krime lufte të kryera gjatë konfliktit, duke përfshirë bashkëpunimin në vrasjen e 102 personave. Ndërsa prokurorët paraqitën rastin e tyre kundër Thaçit dhe të pandehurve të tjerë Rexhep Selemi, Kadri Veseli dhe Jakup Krasniqi, të gjitha figura të larta në udhëheqjen e UÇK-së gjatë luftës kundër forcave serbe nga viti 1998 deri në vitin 1999, ata përshkruan një fushatë të supozuar të vrasjeve, torturës dhe represionit kundër kundërshtarëve dhe anëtarëve të pakicave etnike të drejtuar nga ata.
Pretendohet se viktimat, përfshinin përkrahës shqiptarë etnikë të partisë politike rivale LDK, civilë serbë dhe romë, të cilët u mbajtën pa proces të rregullt në kushte çnjerëzore në selinë e UÇK-së, iu nënshtruan torturës dhe, në disa raste, u ekzekutuan.
Gjyqi, i cili u hap dy vjet pasi burrat u dorëzuan në juridiksionin e gjykatës dhe pritet të zgjasë deri në gjashtë vjet, tashmë duket i sigurt se do të rishkruajë historinë e konfliktit.
Procedurat, thellësisht të papëlqyeshme në Kosovë dhe Shqipërinë fqinje, kujtojnë periudhën e konfliktit brutal midis viteve 1998 dhe 1999, ku organizatat e armatosura serbe dhe kosovare kryen krime lufte në kontekstin e kryengritjes së armatosur të UÇK-së dhe reagimit ushtarak të Beogradit.
Në një luftë të zhvilluar fillimisht në dhe rreth fshatrave dhe qyteteve të vogla në bastionin malor të Drenicës të UÇK-së, Thaçi, i njohur me emrin “Gjarpri”, ishte përfaqësues politik në shtabin e përgjithshëm të UÇK-së.
Më pas, në fund të të 20-tave, ai u dallua mes kolegëve të tij komandantë për inteligjencën dhe besimin e tij, duke përfaqësuar më vonë UÇK-në në negociatat e dështuara të paqes në Rambuje, Francë, në fillim të vitit 1999 që i paraprinë ndërhyrjes së NATO-s në konflikt. Megjithatë, pikërisht në të njëjtat fshatra, me shtëpitë dhe fermat e tyre të vogla të shpërndara nëpër kullota malore, aktakuza pretendon se UÇK-ja dhe komandantët e saj i mbajtën të burgosurit e saj në kushte shpesh të vështira, duke i nënshtruar ata ndaj rrahjeve dhe poshtërimeve të tjera, dhe ndonjëherë duke i vrarë ata.
Por në mesin e të gjithë panoramës së krimeve të supozuara javën e shkuar, ngjarjet e 26 korrikut të 1998 veçohen nga të tjerat.
Artikulli i The Guardian, duke iu referuar dokumentit të akuzës, nënvizon se anëtarët e UÇK-së “morën rreth 30 të burgosur nga Llapushniku në malet e afërta të Berishës dhe i ndanë në dy grupe. Një grup u zgjidh dhe u lirua; të arrestuarit e grupit tjetër u qëlluan dhe u vranë.”
“Nëse gjyqi në Hagë është goditës, kjo është për shkak se ndërhyrja e NATO-s në Kosovë u përkufizua si një përgjigje ndaj krimeve të rënda të luftës, jo më pak e masakrës së Raçakut nga forcat serbe në janar 1999, e cila ripërcaktoi shtrirjen e ndërhyrjes ushtarake mbi baza humanitare.
Megjithatë, edhe atëherë, ishte e qartë se të dyja palët kishin në shënjestër civilët, edhe nëse kishte një ndryshim në shkallë, jo më pak aksioni ushtarak në shkallë të gjerë i nisur nga Beogradi pas fillimit të bombardimeve të NATO-s që bëri që qindra mijëra civilë të largoheshin nga Kosova në vendet fqinje.
Për disa, duke përfshirë diplomatët perëndimorë, të cilët u ndeshën me Thaçin dhe komandantët e tjerë të UÇK-së gjatë konfliktit, siç e kujtojnë ata, mbështetja perëndimore ishte një zgjedhje – rreshtimi i interesit në Londër dhe Uashington me UÇK-në kundër Sllobodan Millosheviqit në Beograd”, thuhet në artikull.
Sipas një zyrtari i cili është takuar me Thaçin gjatë konfliktit, e gjithë kjo kishte të bënte me heqjen qafe të Millosheviçit dhe një riorganizim pas prishjes për mungesën e mbështetjes për Bosnjën. Po ashtu, sipas të njëtit zyrtar, Thaçi ndonëse kishte “një atmosferë autoriteti”, nuk arriti ta rikrijonte plotësisht veten si një politikan i pavarur, siç kërkohet nga disa prej admiruesve të tij politikë perëndimorë.
Në vend të kësaj, shtoi ai, Thaçi mbeti i shqetësuar me kolegët e tij të vjetër në komandën e përgjithshme të UÇK-së, zgjedhje që përfundimisht do ta linin atë të pambrojtur ndaj ndjekjes penale pasi pyetjet e zymta u shfaqën në dekadën pas luftës në lidhje me të dhënat e vetë UÇK-së.
Në vitin 2010, kohë në të cilën u publikua një raport nga Dick Marty për Këshillin e Evropës , detajonte pretendimet për shkelje të rënda të të drejtave të njeriut, duke përfshirë trafikimin e organeve nga UÇK-ja, Këto pretendime do çonin pesë vite më vonë, në krijimin e një njësie speciale, ku gjykata do të gjykonte anëtarët e emëruar të UÇK-së, duke përfshirë edhe Thaçin.
Sipas artikullit të The Guardian, nënvizohet se, teksa çështja në gjykatë ka vazhduar me një ritëm thuajse të akullt, me Kosovën nën presion nga ish-mbështetësit e saj perëndimorë për të dorëzuar Thaçin dhe kolegët e tij të pandehur, pretendimet më të habitshme nga raporti i Marty-t, se viktimat u vranë dhe u morën organet, janë zhdukur nga procedurat.
“Në vend të kësaj, fokusi i rastit kundër Thaçit dhe tre kolegëve të tij është tani që, përmes “përgjegjësisë superiore” në zinxhirin komandues të UÇK-së, ata ranë dakord për “plane dhe politika” që çuan drejtpërdrejt në krime, “duke marrë pjesë, lehtësuar, falur [dhe] inkurajimi i tyre, dhe dështimi për të parandaluar krimet që të ndodhin.
Nëse forma e prokurorisë tani është e qartë, po ashtu është edhe mbrojtja e përshkruar nga avokati i Thaçit, Gregory Kehoe, javën e kaluar, në të cilin tha se ndërsa Thaçi “nuk mohon se disa krime janë kryer nga shqiptarët etnikë [për hakmarrje]… ai] refuzon se ato ishin kryer si çështje e politikës së [UÇK-së] … ose se ato ishin të përhapura.” Kehoe nënvizoi gjithashtu atë që ka të ngjarë të jetë një çështje kryesore e kontestuar midis prokurorisë dhe mbrojtjes: sa e centralizuar dhe hierarkike ishte struktura komanduese e UÇK-së.
Përderisa prokuroria këmbëngul se dokumentet dhe deklaratat në atë kohë tregonin një përqendrim të lartë të pushtetit dhe drejtimit nga shtabi i përgjithshëm i grupit, avokati i Thaçit do të argumentojë se UÇK-ja ishte më e mjegullt, me Thaçin që gëzonte më pak ndikim sesa pretendohej në aktakuzë, në një grupi bazë, besnikëria e të cilit, tha ai, ishte ndaj komandantëve lokalë”, thuhet në artikull, teksa shtohet se kjo çështje ka gjasa të jetë e vështirë të marrë zgjidhje për aq kohë sa ata që patën mundësinmë të vëzhgonin Thaçin dhe UÇK-në nga afër, janë të pasigurt pas 25 vitesh, lidhur me autoritetin që kishte ai gjatë periudhave të konfliktit.
